อุปลักษณ์เชิงมโนทัศน์ของคำเรียกสิ่งของเครื่องใช้ ในภาษาไทพวน

อุปลักษณ์เชิงมโนทัศน์ของคำเรียกสิ่งของเครื่องใช้ในภาษาไทพวน

อุษณา อารี
ณรงค์กรรณ รอดทรัพย์

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถ้อยคำอุปลักษณ์และวิเคราะห์อุปลักษณ์เชิงมโนทัศน์จากคำเรียกสิ่งของเครื่องใช้ในภาษาไทพวนตามแนวคิดทฤษฎีภาษาศาสตร์ปริชาน โดยศึกษาจากรายการสิ่งของเครื่องใช้พื้นบ้านของชาวไทพวนตำบลหาดเสี้ยวอำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย
ผลการศึกษาพบว่ามีการขยายความหมายแบบอุปลักษณ์เชิงมโนทัศน์คิดเป็นร้อยละ ๓๕.๗๑ สามารถจัดหมวดหมู่ความหมายได้เป็น ๑๐ ประเภท เป็นการถ่ายโยงความหมายแบบภวสัมพันธ์ จำนวน ๔ ประเภท ได้แก่ อุปลักษณ์ผู้หญิงอุปลักษณ์อาการของมนุษย์ อุปลักษณ์สัตว์ และอุปลักษณ์วัตถุ (ต่างวงความหมาย) และการถ่ายโยงความหมายแบบญาณสัมพันธ์ จำนวน ๖ ประเภท ได้แก่ อุปลักษณ์วัตถุ + อาการของมนุษย์ อุปลักษณ์วัตถุ + อวัยวะของมนุษย์ อุปลักษณ์วัตถุ + สภาพของมนุษย์ อุปลักษณ์อาการของมนุษย์ + วัตถุ อุปลักษณ์สัตว์ + อาการของมนุษย์ และอุปลักษณ์ที่อาศัยของมนุษย์ + วัตถุ

คำสำคัญ : อุปลักษณ์เชิงมโนทัศน์, ไทพวน, คำเรียกสิ่งของเครื่องใช้

(ตีพิมพ์ใน วารสารไทยศึกษา ปีที่ 18 ฉบับที่ 1 (มกราคม -มิถุนายน 2565) หน้า 1-28)

Conceptual Metaphors of Equipment Terms in Tai Phuan

Usana Aree
Narongkan Rodsap

Abstract

The objective of this article is to study conceptual metaphors of equipment terms in Tai Phuan, derived from the use of metaphors using a cognitive linguistics approach. This study is based on lexical words of local instruments of the Tai Phuan people in Hat Siao, Si Satchanalai
District, Sukhothai Province.
The results of the study showed that there is an amplification of meaning in conceptual metaphors accounted for 35.71 percent. The semantics can be categorized into 10 categories, divided into four types of ontological correspondence processes: female; human symptoms; animal; and material (different categories). In addition, there are six types of epistemic correspondence
processes: material + human symptoms; material + human organ; material +human condition; human symptoms + material; animal + human symptoms; and human habitat + material.

Keywords: Conceptual Metaphor, Tai Phuan, Equipment Terms

(Published in Journal of Thai Studies Volume 18 Number 1 (January – June 2022) Page 1-28)

บทความ/ fulltext : 1_Usana.pdf