คุณค่างานช่างดอกไม้สดแบบราชสำนักในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร
ศิริธร สุตตานนท์
พรทิพย์ อันทิวโรทัย
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์คุณค่างานช่างดอกไม้สดแบบราชสำนักในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร โดยการศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์ครูช่างดอกไม้สดแบบราชสำนักและข้าราชบริพารฝ่ายหน้าและฝ่ายใน จำนวน 6 คน รวมถึงการสังเกตแบบมีส่วนร่วม ด้วยผู้วิจัยได้มีโอกาสเรียนรู้งานช่างดอกไม้สด ณ โรงเรียนช่างฝีมือวัง (หญิง) ในปีการศึกษา 2560 และร่วมเป็นอาสาสมัครในการจัดทำงานช่างดอกไม้สดทั้งก่อนและหลังพระราชพิธี โดยเข้าร่วมถวายงานพร้อมกับข้าราชบริพารฝ่ายใน ศิษย์เก่าและศิษย์ปัจจุบันโรงเรียนช่างฝีมือในวัง (หญิง) จำนวน 300 คน ผลการศึกษา พบว่างานช่างดอกไม้สดแบบราชสำนักในพระราชพิธีนี้ มีคุณค่า 5 ประการคือ คุณค่าด้านจริยศาสตร์ เกิดคุณธรรม จริยธรรม ทั้งในเรื่องของกาลเทศะ วิธีปฏิบัติต่อดอกไม้ ความกตัญญูต่อครูบาอาจารย์ และความรักชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ คุณค่าด้านสุนทรียศาสตร์ เป็นการสัมผัสความงามในองค์ประกอบศิลป์ และการออกแบบที่เหมาะสมกับฐานานุภาพของภูมิปัญญาหลวง คุณค่าด้านการจัดการทรัพยากร เป็นการจัดการทรัพยากรในเชิงเศรษฐศาสตร์และการจัดการแบบโลจิสติกส์ ตั้งแต่การคัดสรร ควบคุมระยะเวลาในการจัดการวัตถุดิบ จนกระทั่งถึงการจัดการขนส่งชิ้นงานประดิษฐ์อย่างมีประสิทธิภาพ คุณค่าด้านเชิงช่างประณีตศิลป์ เป็น “งานช่าง” ในราชสำนัก โดย “ช่างประณีตศิลป์” คือ ผู้ประกอบไปด้วยองค์คุณสองประการ คือ มีฝีมือดีและความคิดดี รวมทั้งมีเทคนิคพิเศษ ได้แก่ วิธีการแบบรื้อสร้าง คือ การถอดรูปดอกไม้เดิมแล้วนำมาประกอบเป็นรูปแบบใหม่ และคุณค่าด้านนวัตกรรม เป็นการสร้างสรรค์นวัตกรรมใหม่โดยเชื่อมโยงองค์ความรู้งานช่างกับพิธีกรรม ศาสนา ก่อให้เกิดงานประดิษฐ์รูปแบบต่าง ๆ ที่ใช้วัสดุหลากหลายและมีความคงทนถาวร
คำสำคัญ : คุณค่า, งานช่างดอกไม้สด, แบบราชสำนัก, พระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ, พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร
(ตีพิมพ์ใน วารสารไทยศึกษา ปีที่ 16 ฉบับที่ 2 (กรกฎาคม-ธันวาคม 2563) หน้า 1-29)
The Values of Royal Pattern Floral Craftsmanship for The Royal Cremation of His Majesty King Bhumibol Adulyadej the Great
Siridhara Soottanon
Porntip Andhivarothai
Abstract
The aim of this research was to decode subtle meaning and significance of traditional floral arrangements at the Royal Cremation of the Thai King Rama IX. The research article focuses on a deep assessment of the flower arrangements dedicated to the late King Bhumibol Adulyadej the Great (H.M. King Rama IX). The study identified the hidden meaning and significance in the choice of floral patterns and arrangements as followings: 1. Ethical significance as represented in the steps taken by the artists to assemble fresh flowers daily that conveys a high level of moral characteristics, such as gratitude, respect and loyalty to teachers who bestowed their knowledge, to the nation, religion and the monarchy; 2. The aesthetics and beauty in the art form of flower arrangement in which can be traced back to the ancient wisdom of the Thai royal court passed on from generation to generation of artisans containing their beliefs, principles and religion; 3. Resource management from an intelligent selection of material through techniques adopted to arrange for the massive quantity of fresh flowers and transport them to be displayed at the right place at the right time in the most efficient manner possible; 4. The fine craftsmanship at the highest level of excellence and skillsets to generate beautiful artistic possibilities; and 5. Innovation beyond expectation but still realistic to be practical reflected in the imagination that comes from the mindset of the royal court artists and craftsmen.
Keywords: values; royal pattern; floral craftsmanship; royal cremation; King Bhumibol
(Published in Journal of Thai Studies Volume 16 Number 2 (July-December 2020) Page 1-29)
บทความ/ fulltext : 1_Siridhara.pdf
